2 Câu hỏi khi thi Trung cấp Lý Luận chính trị

TỔNG HỢP 2 CÂU HỎI THƯỜNG GẶP KHI THI LỚP TRUNG CẤP LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ HỌC PHẦN: 

Các học viên chưa đạt các điều kiện trên có thể tham gia khóa học Trung cấp lý luận chính trị do Viện đào tạo và Hợp tác giáo dục phối hợp với các trường đào tạo chính trị trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.

• Chiêu sinh lớp học Trung cấp lý luận chính trị 2020 tại TPHCM

Thông tin về Lớp học trung cấp lý luận chính trị tại TPHCM trong năm 2020 – 2021, vui lòng liên hệ  HOTLINE: 0936.201.222 hoặc gửi thư về địa chỉ : Hocvalam24h@gmail.com

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

Câu hỏi: Vì sao sự phát triển của các hình thái kinh tế – xã hội là quá trình lịch sử tự nhiên? Liên hệ với quá trình phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

Phạm trù HTKT – XH

HTKT – XH là một phạm trù chỉ XH ở từng nấc thang lịch sử nhất định; với một kiểu QHSX đặc trưng của XH đó; phù hợp với một trình độ nhất định của LLSX với một KTTT tương ứng; được xây dựng trên những QHSX ấy.

+ Mỗi HTKT – XH có ba yếu tố cơ bản cấu thành: QHSX; LLSX và KTTT; (LLSX giữ vai trò quyết định QHSX; QHSX quyết định KTTT và các quan hệ XH khác).

+ QHSX là quan hệ vật chất cơ bản nói lên bản chất XH của mỗi HTKT – XH; phân biệt sự khác nhau giữa các XH cụ thể.

+ Các yếu tố cơ bản của một HTKT – XH luôn có tác động biện chứng với nhau và hình thành những mối quan hệ có tính qui định; chi phối sự vận động phát triển của các XH như: Quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX; giữa CSHT và KTTT…. Ngoài ra còn những yếu tố khác như: Quan hệ dân tộc; quan hệ giai cấp, quan hệ gia đình…

Quá trình lịch sử – tự nhiên của sự phát triển các HTKT – XH

– XH vận động liên tục từ thấp đến cao; mỗi HTKT – XH biểu hiện như những nấc thang tiến bộ của XH. Đó là quá trình tự nhiên của sự phát triển lịch sử.

– Quan điểm Mác xít về tiế bộ XH: Tiến bộ XH là quá trình phát triển tiến lên của XH từ thấp đến cao; từ đơn giản đến phức tạp; từ HTKT – XH cũ lên HTKT – XH mới cao hơn.

– Tính lịch sử tự nhiên của toàn nhân loại là sự vận động kế tiếp từ thấp đến cao của các HTKT – XH: Cộng sản nguyên thủy – Chiếm hữu nô lệ – Phong kiến – Tư bản chủ nghĩa – Cộng sản chủ nghĩa.

Đặc trưng của quá trình lịch sử tự nhiên là sự thống nhất và tác động biện chứng lẫn nhau giữa các yếu tố trong lòng XH tạo ra những quan hệ có tính quy luật và động lực bên trong qui định sự vận động và phát triển của XH như: Giữa CSHT và KTTT; giữa tồn tại XH và ý thức XH; đấu tranh giai cấp…

– Do những điều kiện lịch sử nhất định; một dân tộc nào đó có thể “ bỏ qua” một hoặc hai PTSX cũ để chuyển lên PTSX cao hơn. Đây vẫn là quá trình lịch sử – tự nhiên.

(Những điều kiện bỏ qua theo quan điểm của Mác; song không hiểu một cách máy móc, giản đơn; mà phải có quan điểm toàn diện, lịch sử – cụ thể và phát triển ).

Liên hệ với quá trình phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

– HTKT – XH là một chỉnh thể được kết cấu bởi ba yêu tô cơ bản: LLSX; QHSX, KTTT, vì vậy việc cải biến XH cũ; xây dựng cũng cố XH mới phải có quan điểm biện chứng đồng bộ.

– Lý luận HTKT – XH đã vạch rỏ quy luật kq nội tại và các động lực chung bên trong chi phối sự vận động, phát triển của XH. Do đó khi vận dụng lý luận chung vào một XH cụ thể thì điều cơ bản có ý nghĩa quyết định là phải nâng cao trình độ mọi mặt của chủ thể trong việc nhận thức và vận dụng quy luật kq để giải quyết những vấn đề thực tiễn đang đặt ra.

– Mỗi HTKT – XH vừa mang tính thống nhất, vừa thể hiện tính đa dạng. Vì vậy việc xây dựng CNXH ở nước ta vừa phải thể hiện những đặc điểm chung; nhưng phải xuất phát từ thực trạng kinh tế – XH của đất nước; từ đặc điểm của LLSX và QHSX ở nước ta để lựa chọn đúng hình thức; xác định đúng bước đi cụ thể theo mục tiêu đã chọn.

– Từ lý luận HTKT – XH và từ bài học thực tế của CNXH cần nhận thức rõ: Muốn bảo đảm sự vững chắc của toàn bộ chế độ XHCN thì trước hết phải đẩy mạnh phát triển LLSX làm cho nền kinh tế phát triển năng động; đa dạng có hiệu quả, thể hiện được tính ưu việt của mình. Đồng thời phải ra sức củng cố vững chắc hệ thống chính trị; giữ vững định hướng chính trị XHCN.

Câu hỏi: Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội? Ý nghĩa đối với việc xây dựng ý thức xã hội mới ở Việt Nam hiện nay? (Quan trọng 3)

             Trả lời

* Khái niệm tồn tại xã hội và ý thức xã hội

Khái niệm tồn tại xã hội là đời sống vật chất cùng toàn bộ những điều kiện sinh hoạt vật chất; quan hệ vật chất của xã hội.

Các yếu tố cấu thành tồn tại xã hội gồm: phương thức sản xuất; các yếu tố thuộc điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh địa lý; dân số và mật độ dân cư; trong đó phương thức sản xuất vật chất là quan trọng nhất; là nhân tố cơ bản vì nó làm thay đổi ý nghĩa của hoàn cảnh địa lý và điều kiện dân số trong sự phát triển của xã hội.

Khái niệm ý thức xã hội  thuộc lĩnh vực đời sống tinh thần của xã hội bao gồm toàn bộ những quan điểm, lý luận cùng  tình cảm, tâm trạng, truyền thống… phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển lịch sử xã hội nhất định.

* Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội

Triết học Mác – Lênin khẳng định tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội; nhưng cũng khẳng định ý thức xã hội có tính độc lập tương đối so với tồn tại xã hội. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội được xem xét trong quan hệ biện chứng với tồn tại xã hội; vẫn do tồn tại xã hội quyết định; nhưng ý thức xã hội có quy luật vận động nội tại riêng và luôn tác động mạnh mẽ trở lại tồn tại xã hội. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội được biểu hiện trên những đặc điểm cơ bản sau :

– Thứ nhất, ý thức xã hội thường lạc hậu so với tồn tại xã hội

+ Tính lạc hậu của ý thức xã hội biểu hiện khi tư tưởng xã hội không phản ánh kịp sự phát triển của đời sống xã hội, các hiện tượng ý thức xã hội có nguồn gốc và nảy sinh từ xã hội cũ vẫn tồn tại dai dẳng trong xã hội mới mặc dù xã hội đã mất đi.

Ví dụ: Tục thách cưới hay trọng nam

+ Không chỉ ở cấp độ tâm lý mà ngay cả cấp độ lý luận ý thức xã hội vẫn có thể tồn tại xã hội bị bỏ xa nếu lý luận đó không chuyển đổi kịp thời so với sự biến đổi của hiện thực.

Nguyên nhân:

Ý thức xã hội lạc hậu là do sức ỳ của tâm lý xã hội nhất là thói quen; tập quán đã ăn sâu bám chắc vào đời  sống tinh thần của nhân dân do đó khi tồn tại xã hội thay đổi các yếu tố này dễ dàng thay đổi theo.

Tồn tại xã hội thường xuyên thay đổi với tốc độ nhanh trong khi đấy ý thức xã hội chậm thay đổi nên không phản ánh kịp thời và trở nên lạc hậu.

Ý thức xã hội luôn gắn bó chặt chẽ với lợi ích giai cấp nhất định trong xã hội vì vậy những tư tưởng cũ lạc hậu thường được các lực lượng này lưu giữ và truyền bá trong xã hội để níu kéo những lợi ích của họ.

→Trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay phải thường xuyên tăng cường công tác tư tưởng; kiên trì đấu tranh xóa bỏ các tàn dư tư tưởng; ý thức lạc hậu. Mặt khác, phải kiên quyết đấu tranh làm thất bại các âm mưu chống phá của các thế lực thù địch về mặt tư tưởng, làm cho chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần của nhân dân ta.

– Thứ hai, ý thức xã hội có thể vượt trước tồn tại xã hội:

+  Ý thức xã hội nếu phản ánh đúng quy luật vận động; của tồn tại xã hội trong những điều kiện nhất định  tư tưởng của con người; đặc biệt là những tư tưởng khoa học tiên tiến; có thể vượt trước tồn tại xã hội chỉ ra chính xác sự vận động của tương lai có tác dụng chỉ đạo hoạt động thực tiễn của con người.

Ví dụ: Cùng với sự tiến bộ của khoa học-kỹ thuật ngày nay con người còn khám phá; thám hiểm sao hỏa, mặt trăng, tìm kiếm những nguyên vật liệu mới phục vụ cho con người.

Nước ta đang trong thời kỳ quá độ lên CNXH nhưng nước ta lấy CN Mac-Lenin; và tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho hành động đưa đất nước tiến lên cộng sản chủ nghĩa; con người làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu; mọi người được sống ấm no, hạnh phúc,… Tư tưởng khoa học tiên tiến nêu lên những dự đoán khoa học vạch ra các mục tiêu; thể hiện được những nhu cầu chín muồi của đời sống hiện thực và trong tương lai; hướng dẫn động viên giáo dục quần chúng trong hoạt động thực tiễn.

+  Phản ánh vượt trước có cơ sở và phản ánh vượt trước không có cơ sở của ý thức xã hội.

Ý thức xã hội được coi là vượt trước tồn tại xã hội; nếu nó phản ánh đúng mối quan hệ; bản chất tất yếu của tồn tại xã hội; nghĩa là ý thức xã hội phản ánh đúng quy luật khách quan; của sự vận động phát triển của tồn tại xã hội.

Tư tưởng khoa học tiên tiến có thể vượt trước ý thức xã hội nhưng xét đến cùng nó bắt nguồn từ tồn tại xã hội nó dự báo trước thực tại khách quan của tự nhiên xã hội.

Ngược lại nếu ý thức xã hội không phản ánh đúng quy luật khách quan của sự vận động phát triển tồn tại xã hội và bị chi phối bởi mong muốn chủ quan thì khi đó sự phản ánh vượt trước của ý thức xã hội là không có cơ sở rơi vào ảo tưởng tác động xấu đến tồn tại xã hội. Sở dĩ ý thức xã hội có khả năng vượt trước tồn tại xã hội là do ý thức xã hội có tính tồn tại độc lập tương đối so với tồn tại xã hội nó có khả năng phát huy tính sáng tạo trong phản ánh tồn tại xã hội chính vì vậy ý thức xã hội không chỉ phản ánh cái đã có mà vạch ra cái sẽ có trong tương lai.

Ý nghĩa: Muốn có ý thức xã hội mới – ý thức xã hội XHCN chúng ta phải phát huy cao tính năng động sáng tạo của nó và vai trò của con người trong nhận thức và cải tạo thế giới đồng thời khắc phục tính bảo thủ, thụ động ỷ lại trong cuộc sống.

– Thứ ba, ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển của mình

Kế thừa là 1 trong những tính quy luật của sự phát triển một tư tưởng mới ra đời bao giờ cũng có sự chọn lọc tiếp thu những tinh hoa của quá khứ, quan hệ kế thừa làm cho sự phát triển trong lĩnh vực, ý thức xã hội diễn ra như một dòng chảy lịch sử tự nhiên nối tiếp liên tục của tư duy giữa các thế hệ.

Do ý thức xã hội có tính kế thừa nên không thể giải thích 1 quan điểm tư tưởng nào đó nếu chỉ dựa vào quan hệ kinh tế xã hội hiện có mà chú ý đến tính kế thừa của nó.

Như vậy trong quá trình tồn tại xã hội và ý thức xã hội luôn có tính kế thừa nó không ra đời từ hư vô mà ra đời những tiền đề kinh tế xã hội và những tư tưởng trước đó.

Ý nghĩa

Chủ động lựa chọn kế thừa những tinh hoa văn hóa của dân tộc và nhân loại để xây dựng xã hội mới cần gìn giữ và nâng cao các giá trị truyền thống quý báu như yêu nước, nhân ái đoàn kết… của dân tộc.

Làm cơ sở đấu tranh chống quan điểm phủ định sạch trơn đối với quá khứ cũng như thái độ bảo thủ bê nguyên si những yếu tố tinh thần của các thời kỳ trước trong kế thừa di sản văn hóa.

Trong công cuộc cải tạo và xây dựng CNXH ở Việt Nam chúng ta không thể nào sáng tạo ra được một nền văn hóa mới XHCN nếu không biết kế thừa những di sản quý giá do toŕn thể nhân loại tạo ra qua bao thế hệ

– Thứ tư, sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển của chúng.

 Các hình thái ý thức xã hội tác động lẫn nhau.

Trong sự phát triển của ý thức xã hội, các hình thái ý thức xã hội như tư tưởng; chính trị, đạo đức, pháp quyền, tôn giáo, triết học….  không thể tách rời nhau mà tác động ảnh hưởng lẫn nhau xâm nhập vào nhau trên cơ sở phản ánh tồn tại xã hội.

Trong xã hội có giai cấp hình thái ý thức chính trị có ảnh hưởng to lớn nhất và giữ đại vị chi phối đối với các hình thái ý thức xã hội khác.

– Thứ năm: Sự tác động trở lại của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội

Ý thức xã hội không chỉ chịu sự phân phối quy định của tồn tại xã hội mà nó còn tác động trở lại đối với tồn tại xã hội đây là 1 biểu hiện quan trọng của tính độc lập tương đối của ý thức xã hội, sự tác động này phải thông qua hoạt động của con người và diễn ra theo 2 khuynh hướng khác nhau: Những tư tưởng khoa học và  tiến bộ  góp phần thúc đẩy xã hội phát triển. Ngược lại những tư tưởng lạc hậu, phản động thỉ cản trở sự phát triển của xã hội.

Tính chất và hiệu quả tác động của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội.

– Tính tiến bộ cách mạng hay lạc hậu phản động của chủ thể mang ý thức xã hội.

– Tính khoa học hay không hoa học của ý thức xã hội

– Mức độ xâm nhập của ý thức xã hội vào quần chúng nhân dân.

Mức độ truyền bá mở rộng của tư tưởng đó trong quần chúng.

Ý nghĩa:

– Là cơ sở để chống lại chủ nghĩa duy vật tầm thường chủ nghĩa duy vật kinh tế là những quan điểm không thấy hoặc phủ nhận tác động tích cực của xã hội.

– Cần phát huy vai trò của các yếu tố trong ý thức xã hội vào công cuộc xây dựng xã hội mới chú trọng đúng mức lĩnh vực tư tưởng loại bỏ những tư tưởng thói quen lạc hậu.

* Ý nghĩa phương pháp luận:

-Ý thức xã hội không hình thành một cách tự phát mà hình thành một cách tự  giác; lâu dài, dưới sự lãnh đạo của ĐCS với sự tham gia tích cực của quảng đại quần chúng nhân dân. Đảng có thể hoàn thành sứ mệnh lãnh đạo khi biết nâng cao tầm trí tuệ; phẩm chất đạo đức, năng lực lãnh đạo và gắn bó máu thịt với nhân dân.

– Ý thức xã hội mới là kết quả của sự kế thừa toàn bộ những tin hoa trong lịch sử tư tưởng dân tộc và nhân loại, đồng thời đấu tranh không khoan nhượng với những ý thức lạc hậu, phản tiến bộ. Đó là quá trình đấu tranh khắc phục những tư tưởng, tập quán, thói quen lạc hậu. Đồng thời đây cũng là cuộc đấu tranh bảo vệ sự trong sáng của CN Mac-Lenin, TTHCM, chủ trương, đường lối, chính sách pháp luật của nhà nước..

– Hình thành ý thức xã hội mới phải gắn liền với phát triển kinh tế, củng cố quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động.

LIÊN HỆ THỰC TIỂN:

Thời đại ngày nay cho phép chúng ta kế thừa nhân tố thời đại với yếu tố truyền thống của dân tộc để xây dựng một đất nước giàu mạnh. Chóng thái độ kế thừa một cách nguyên xi không sáng tạo…..

Học Trung cấp Lý luận chính trị ở TPHCM:

Trường Cán bộ quản lý giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh – Văn phòng tuyển sinh số 03 – 181 Lê Đức Thọ, phường 17, Quận Gò vấp, Tphcm ( trong khuôn viên phân hiệu trường Đại học Nội vụ Tphcm)

Mọi chi tiết xin liên hệ đồng chí:

• 0908572493 – 0936.201.222 ( TS Vũ Văn Dũng)
• Email: hocvalam24h@gmail.com
• Thí sinh đến nộp hồ sơ trực tiếp tại địa chỉ : 181 Lê Đức Thọ, phường 17, quận Gò Vấp Tphcm.
• Facebook: Viện nghiên cứu quản lý hành chính. Tham gia cập nhập thông tin tuyển sinh và đào tạo mới nhất.

Trường Cán bộ quản lý Giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh thông báo kính đề nghị Lãnh đạo các cơ quan, đơn vị xem xét cử cán bộ, giáo viên, viên chức tham dự lớp học.

Đăng ký trực tuyến:

• Đơn xin đi học trung cấp chính trị
• Mẫu quyết định cử đi học trung cấp chính trị
• Tài liệu học trung cấp lý luận chính trị – hành chính
• Công văn cử đi học lớp trung cấp chính trị
• Học trung cấp chính trị ở đâu?